انصراف از داوری در این نوشتار به طور خاص به معنی استعفای داور می باشد. انصراف از داوری لزوما به معنی استعفای داور نیست و چه بسا به معنی انصراف طرفین از داوری (عدول از داوری) هم باشد.
انصراف داور از داوری (استعفای داوری) برای داور و برای طرفین داوری و برای دادگاه، مسئولیت ها و آثار متفاوتی را ایجاد می کند.
در این نوشتار، بخشی از مسئولیت های داور در قبال انصراف از داوری (استعفای داور) را بطور خلاصه مرور می کنیم.
۱- قبول داوری به معنی تعهد داور به ارایه خدمت به طرفین داوری است.
این تعهد با قبول داوری، آغاز می شود و با ابلاغ رای داوری به پایان می رسد. انصراف داور به معنی ناتمام گذاشتن تعهد به داوری است و این از موجبات ایجاد مسئولیت برای داور به شمار می رود.
برابر ماده ۲۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی اگر کسی تعهد به امری بنماید در صوت عدم انجام تعهد، مسئول جبران خسارت وارده به طرف مقابل است اعم از اینکه التزام به جبران خسارت در قرارداد لحاظ شده باشد یا عرفاً به منزله تصریح در قرارداد باشد یا قانوناً الزم به جبران خسارت را موجب شود.
ماده ۴۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی بیان می دارد که اگر داور پس از قبول داوری بدون دلیل موجه از انجام داوری خودداری نماید در قبال طرفین داوری (در صورت مطالبه خسارت بوسیله آنان) ملزم به جبران خسارت خواهد بود.
۲- برابر ماده ۴۷۳ قانون آیین دادرسی مدنی، انصراف (استعفای داور) می تواند موجب محرومیت ۵ ساله داور از داوری گردد.
۳- انصراف باید مورد قبول هر دو طرف داوری قرار گیرد.
اگر فقط یکی از طرفین با انصراف داور (استعفای داور) موافق باشد این برای رفع مسئولیت داور در قبال تعهدی که بر عهده گرفته است کافی نخواهد بود.
حتی موافقت هر دو طرف با انصراف داور لزوماً به منزله اسقاط حق آنان برای مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد داور نسبت به مدتی که این تعهد را داشته و آن را انجام نداده است نمی باشد.
۴- انصراف داور (استعفای داور) و تحقق آن، استحقاق داور نسبت به دستمزد را پایان می بخشد. بنابراین اگر داور بابت قبول داوری، وجهی از طرفین یا یکی از آنها دریافت کرده باشد بایستی آن را برگرداند.
۵- موسسات حرفه ای داوری نسبت به انصراف داور از داوری (استعفای داور) باید با حساسیت و سخت گیری بسیار بالا برخورد نمایند و به شدت مراقبت نمایند که وقت و حقوق مردم و مراجعان به نهاد داوری، بازیچه کسانی که به اصول و موازین حرفه ای داوری متعهد نیستند قرار نگیرد.
طرفین داوری و همچنین موسسات داوری حرفه ای به ویژه در هنگام انتخاب داور باید نسبت به توان و امکان داور برای انجام داوری از آغاز تا پایان آن (ابلاغ رای داور) اطمینان حاصل نمایند.
۶- توصیه می شود داوران حرفه ای و موسسات داوری و مراکز داوری در هر موردی که با انصراف داور از داوری ، روبرو می گردند یک فهرست از داورانی که پس از قبول داوری اقدام به انصراف از داوری نموده اند تهیه کنند.
یکی از آثار انصراف غیرمسئولانه داور باید این باشد که مسئولیت های عدم انجام تعهد بوسیله داور در قالب نظامات اجرایی و حرفه ای نیز دامان افراد غیرمتعهد در جامعه داوران را بگیرد.
در فعالیت ها و کارهای آتی در جامعه داوری ایران وجود و توجه به چنین فهرست هایی برای نهاد داوری مفید خواهد بود.
۷- انصراف داور (استعفای داور) ممکن است ناشی ازعوامل و عذر موجه باشد همانند آنکه ناشی از بیماری یا قبول سمت در دولت یا دستگاه قضایی و مسائل حادث شده بر داور باشد که قابل پیش بینی برای خود داور هم نبوده است. بدیهی است که حساب این موارد خاص را باید ازحساب سایر موارد جدا کنیم.